Wat is een Burn-Out?

Diagnose Burn-Out… en wat nu?
Dat is wat jij je nu misschien afvraagt.
En je bent niet de enige.
Na je bezoek aan de huisarts ben je misschien overdonderd, verslagen, in ontkenning of juist in herkenning,… Deze diagnose doet iets met een mens.

Wat deze diagnose niet doet (en je arts misschien ook niet), is je uitleg verschaffen in wat er nu precies met je aan de hand is, hoe je in die Burn-out terecht gekomen bent, hoe je er weer uitgeraakt en wat je onderweg allemaal kan tegenkomen. En dit zijn waarschijnlijk de grote vragen waar jij nu mee zit. Net als de vragen: Wat nu? Hoe kon mij dit overkomen? Wat liep er mis? Hoe geraak ik hier (zo snel mogelijk) weer terug uit? Waarom voel ik me mezelf niet meer? Hoe ga ik hier mee om? Wie kan mij helpen? Welke hulp heb ik nodig? Wie schept er hier helderheid?

Met deze blogpost probeer ik je op een heel eenvoudige manier uit te leggen wat er precies aan de hand is met je lichaam en je geest vanuit de inzichten die de neurowetenschappen en recent wetenschappelijk onderzoek ons op dit moment kunnen bieden. Ik houd het met opzet heel kort hier omdat ik niet weet hoe veel jij op dit moment kan verwerken. Als je dieper wil ingaan op deze materie raad ik je aan de andere gratis materialen op mijn site te raadplegen. Ik help je onderaan het artikel op weg naar meer info rond de aangehaalde thema’s in dit artikel.

Burn-Out als noodrem bij een ontregeld zenuwstelsel
Burn-Out wordt gekenmerkt door een lichamelijke, emotionele en psychische uitputting. Je lichaam roept je letterlijk een halt toe. En eigenlijk is dit een beschermingsmechanisme om je te laten overleven. Mocht het je lichaam dit niet doen, zou je dood vallen zonder waarschuwing als je bleef voortdoen zoals je bezig was.
De noodrem wordt dus aangetrokken. Je energie wordt op een laag pitje gezet. Vandaar dat Burn-Out ook wel eens een energiestoornis genoemd wordt.

De stresswaterval die tot deze noodingreep lijdt
Je lichaam vertraagt je dus met een rede. Om die rede te begrijpen ga ik kort even in op de werking van je zenuwstelsel en je stressresponsen.
Het functioneren van je lichaam is er namelijk op gericht om jou in elke mogelijke situatie of omgeving te laten overleven. Of je daar zo’n groot mogelijke kans toe te geven. Je lichaam doet dit door zijn werking steeds opnieuw af te stemmen op de gegeven situatie of omgeving. Dit maakt het voor jou mogelijk om te (over)leven in hitte, koude, tijden van voedselschaarste, stressvolle tijden, direct gevaar of bedreiging, ongelukken, ziekte, …… Telkens past je lichaam zijn werking aan aan dat wat nodig is. Het mechanisme dat al dit geregel mogelijk maakt is je zenuwstelsel.

Je zenuwstelsel heeft zelf echter geen oren, ogen, neus, noch tastzin, noch smaakzin. Het is afhankelijk van signalen van o.a. deze zintuigen en anderen om te weten hoe de situatie is, zowel extern als intern. Het krijgt informatie over evenwicht, druk, temperatuur, pijn, emoties, bacteriën, virussen, ontstekingen, gedachten, ……. De lijst is ellenlang.
Op basis van deze (elektrische, chemische, ….) signalen, vertelt je zenuwstelsel aan je hersenen wat er aan de hand is. Je hersenen sturen daarop het antwoord met wat er moet gebeuren naar je zenuwstelsel zodat dit de rest van je lichaam kan signaleren over wat er moet gebeuren.

Wanneer je zenuwstelsel stress of gevaar detecteert, wordt je lichaam klaargemaakt om te verdedigen. Stress is héééél breed voor je lichaam. Om te verdedigen moeten heel wat organen en cellen plots anders gaan werken. Productie van energie wordt stilgelegd of op een laag pitje gezet ten voordele van verdedigingssignalen, extra energie komt van cortisol en adrenaline die geproduceerd worden door de bijnieren, meer bloed verplaatst zich naar de ledematen in plaats van het centrale deel van het lichaam om te kunnen vechten of vluchten, ……

Kortom, je hele fort (lichaam) wordt in staat van paraatheid gebracht. Functies die op dat moment ondergeschikt zijn (zoals mooi haar dat groeit, je spijsvertering),…. worden op een laag pitje gezet.
Groei en herstel vinden niet meer plaats. Wanneer de stressor of het gevaar geweken is, gaat je lichaam terug over naar de gewone, gezonde, voedende gang van zaken.

Dit is een perfect systeem om het hoofd te bieden aan een korte stressor maar zorgt voor heel wat problemen wanneer dit systeem op ‘AAN’ blijft staan omdat de stress nooit overgaat. Bij chronische stress geraakt je lichaam niet meer uit de verdedigingsmodus ten koste van groei en herstel. Langzaamaan beginnen je cellen, organen en lichaamssystemen gebreken te vertonen….. Hun optimale werking komt in het gedrang. Jij ervaart dit als symptomen en als ziekte.

Wanneer deze stresssituatie van vluchten- of vechten te lang aanhoudt, wordt de schade binnenin zo groot dat je lichaam dit als levensbedreigend begint te ervaren. Wanneer je zenuwstelsel het signaal krijgt dat er geen uitzicht is uit deze situatie en dat het energiekostende systeem van vechten of vluchten niet werkt, zal het overschakelen op een andere overlevingsstrategie: de energiebesparende modus van de ‘freeze’ staat (bevriezen). Het zal het gevaar letterlijk willen uitzitten. Wanneer we in freeze gaan, zitten we in enrgiesparende modus, we spelen voor ‘dood’ zoals een hert dat beseft dat vechten of vluchten niet zal helpen. We ‘wachten’ letterlijk tot het gevaar over gaat om weer normaal te functioneren. Alleen gebeurt dit in onze maatschappij en ons leefritme niet……… En is de kans groot dat we in deze toestand blijven steken. Er wordt of kan op dat moment nog maar weinig energie geproduceerd. Jij ervaart dit als vermoeidheid.

Burn-Out als breekpunt
Wanneer trekt je lichaam nu aan deze energiebesparende noodrem? Dit punt is niet zo maar vast te stellen noch te voorspellen. Bovendien is het breekpunt bij iedereen anders. Met breekpunt bedoel ik het punt waarop de belasting voor je zenuwstelsel te groot geworden is en het zelf beslist om in energiebesparende modus te gaan functioneren. Ik spreek niet over een acute freeze reactie maar over een chronisch verblijf in het freeze-metabolisme.

Meestal is het niet één bepaalde stressor die jou in Burn-Out doet belanden. De gebeurtenis of situatie die soms wordt aangehaald als oorzaak van de Burn-Out is meestal de laatste druppel die de emmer deed overlopen. De druppel die er voor zorgde dat je breekpunt bereikt werd. Stress komt in vele vormen en kan stapelen. We zijn meesters in het stapelen van (verschillende soorten) stress. De totale belasting van al die stressors op ons lichaam noemt men de ‘Total Body Burden’ of ‘Totale belasting van het lichaam’. Wanneer deze belasting sterker is dan de veerkracht of de tolerantie van je zenuwstelsel om hier mee om te gaan, kom je op je spreekwoordelijke breekpunt.

Enerzijds hangt het breekpunt dus af van de totale hoeveelheid stress die je lichaam ervaart. Anderzijds hangt je breekpunt ook af van de ontwikkeling, de ‘gezondheid’ en dus de sterkte (veerkracht) van je zenuwstelsel. En die is ook bij iedereen anders. Dat is meteen ook de reden waarom persoon X in een bepaalde situatie onderuit gaat en persoon Y niet. En waarom ook de weg naar herstel voor iedereen ook weer anders is. Er bestaat helaas geen magische pil voor Burn-out en ook geen éénduidig stappenplan dat voor iedereen beterschap brengt. De weg naar een Burn-Out is even persoonlijk als de weg er uit.

Waarom herstel ik dan niet meteen als ik rust neem en stress elimineer?
Dit is de vraag die veel mensen zich stellen. Waarom duurt het zo lang? En waarom is de weg naar herstel geen éénduidige rechte lijn?
Wanneer je oververmoeid bent is dit namelijk wel de oplossing. Wat rusten en je tankt gewoon weer bij. Maar zoals je al uit het bovenstaande begrepen hebt, is een Burn-Out best wat complexer dan een ‘gewone’ (over)vermoeidheid en de weg naar herstel dus ook.
Ik probeer hieronder enkele hindernissen in de weg naar (snel) herstel – waarin de focus vooral op rust ligt – voor je op een rijtje te zetten:

• Je zenuwstelsel is plastisch en leert op basis van gebruik. Dat wil zeggen dat het ‘aanpasbaar is’. Circuits die veel gebruikt worden, worden sterker, sneller en gedetailleerder. Bovendien wordt het circuit dat je het meest gebruikt hebt en dus het best getraind hebt, topfavoriet en wordt het ingesteld als standaard-instelling voor gebruik. Hoe meer en hoe langer je dus in de stress-circuits van je zenuwstelsel geleefd hebt, hoe meer deze ingesteld staan als ‘standaard’ reactie op je omgeving. Voor je lichaam is dit een hele efficiënte strategie tot overleving: het leert sneller de gevaren herkennen en leert sneller reageren. Voor jou herstel iets minder als je hier niets aan verandert.

• Een andere circuit van je zenuwstelsel, dat als taak heeft om deze stressreacties af te remmen, is door onvoldoende gebruik danig verzwakt en verliest zijn remmende kracht. Zolang je alleen maar rust, leer je je zenuwstelsel geen nieuwe reacties aan, maak je het niet sterker en kan je onmogelijk je ruimte van tolerantie’ weer vergroten. Hier draait het om wanneer men spreekt over veerkracht terug vergroten of weer veerkrachtig worden.

• Wanneer je leeft met de stress-takken van je zenuwstelsel actief, werkt je lichaam anders. Je metabolisme en je organen werken anders. De focus ligt op verdediging en overleving en niet meer op groei en herstel. Wanneer deze situatie lang aanhoudt, komen je organen en cellen vanzelf in de problemen. Er ontstaan allerlei ‘vage’ klachten die veroorzaakt worden door onbalans in systemen, niet goed werkende organen, enz….. Al deze lichamelijke problemen worden door het zenuwstelsel opgepikt als “nieuwe bron” van stress en zo houdt je lichaam na een tijdje de stressreactie zelf in gang. Ook al lig jij gewoon te rusten…

Samenvatting:
Burn-out is het resultaat van een langzaam maar slopend biologisch proces. Het is een energiestoornis (tot op celniveau), veroorzaakt door een overbelasting van het autonome zenuwstelsel waardoor het mis begint te lopen in je biologie. Allerlei kwalen, symptomen, ongemakken en ziektes beginnen de kop op te steken. Wanneer de toestand onhoudbaar wordt, trekt je lichaam zelf aan de noodrem en roept het je letterlijk een halt toe.

Wil je meer weten over:
– Het ontstaan van Burn-Out en Bijnieruitputting in relatie met je autonome zenuwstelsel? Download dan het gratis ebook ‘Waarom blijf ik zo moe?’
– De lichamelijke schade en ravage bij Burn-Out? Lees dan het artikel: De lichamelijke schade bij Burn-Out – Het zit niet tussen je oren.
– De terugval die je telkens ervaart wanneer je in je herstel terug wat actiever bent of meer prikkels krijgt? Lees dan het artikel: Waarom blijft mijn lichaam mij terug fluiten?