Wanneer je vermoeid bent of de diagnose Burn-out krijgt, word je aangeraden om het rustiger aan te doen. Vaak mag je ook een onderbreking van je werk nemen of dwingt je lichaam je hiertoe. Complete rust nemen lijkt de boodschap te zijn.
Na een hele tijd van rusten, voel je je vaak wat energieker en wil je graag terug wat actiever worden. Veel mensen merken dat hun lichaam hen dan bij de minste activiteit bijna onmiddellijk terugfluit.
Na een betere dag, een dag met meer activiteit of een dag met emotionele gebeurtenissen, voel je vaak een terugval.Het lijkt het wel alsof je nog vermoeider bent dan voorheen. Het genezingsproces van chronische vermoeidheid of Burn-Out lijkt soms op de processie van Echternach: drie stappen vooruit, twee stappen achteruit. Of erger nog: twee stappen vooruit en drie stappen achteruit.
Hoe komt het toch dat de kleinste inspanning je lichaam meteen (terug) zo hard belast en gegarandeerd een terugslag in je energie veroorzaakt? Geraak je dan nooit meer uitgerust? Geraak je dan nooit meer over die slopende vermoeidheid heen? Zal je nooit meer aankunnen wat je vroeger kon? Waarom duurt het toch zo lang? Heel wat mensen denken of vrezen zelfs dat het nooit meer beter wordt wanneer ze merken dat hun lichaam hen keer op keer blijft terugfluiten.
Overactief zenuwstelsel
Die vrees is ongegrond. Je hoeft niet eeuwig vermoeid te blijven. Maar rusten alleen zal dit probleem helaas niet oplossen.
De rede van dit terugfluiten is namelijk te vinden in de werking van je zenuwstelsel. Wanneer er te veel stress in je lichaam aanwezig is en je lichaam te lang in de sympatische modus (vechten-of-vluchten) moet werken, is dit heel belastend en zelfs schadelijk voor je lichaam. Je lichaam heeft gelukkig een ingebouwde zelfbescherming. Dus wanneer deze situatie te lang aanhoudt en het vechten of vluchten geen beterschap geeft, zal je zenuwstelsel je automatisch doen vertragen en in de freeze-respons brengen. Dit is de lichamelijke (metabolische) staat waarin alles op een laag pitje gezet wordt. Als het ware om het gevaar gewoon uit te zitten. Je lichaam gaat letterlijk in een toestand waarin het wacht tot dit alles (de overbelasting)weer overwaait en de veiligheid terugkeert. Wanneer je meer wil weten over dit werkingsmechanisme, lees dan zeker mijn gratis ebook ‘Waarom blijf ik zo moe?‘
Je zenuwstelsel handelt uit ‘gewoonte’
Als je rust, zal er een soort van kalmte ervaren worden en kan je zenuwstelsel een beetje bekomen. De werking en het automatisme van je zenuwstelsel, dat je al maanden, jaren, … hebt getraind om in volle stress te werken is echter niet veranderd! Bij de minste stressor is er terug storm in je zenuwstelsel en zal het meteen terug reageren zoals het de laatste maanden, jaren, … gewoon gemaakt is. Je zit meteen terug in je energievretende stress-responsen of in freeze.
Je zenuwstelsel werkt namelijk op basis van gebruik. Rust alleen verandert hier niets aan en geneest dus ook niet. Al is het wel van essentiëel belang! Maar als je wil dat je lichaam anders gaat reageren zal je het dit opnieuw moeten aanleren aan je zenuwstelsel/lichaam. Je zal je zenuwstelsel als het ware moeten ‘helen’ en weer gezond moeten maken in dagdagelijkse situaties. Een gezond zenuwstelsel kan tegen een stootje en stuitert makkelijker terug na een stressor.
“Aangeleerde vermoeidheid”
Wanneer je langdurig vermoeid bent, heeft je zenuwstelsel naar alle waarschijnlijkheid je metabolisme vertraagd. Je zenuwstelsel heeft naar aanleiding van al wat het ondergaat en al lang ondergaan heeft, voor deze staat van vertraging gekozen als meest wenselijke staat om jou in leven te houden op dit moment. Het is een verdedigings- of overlevingsmechanisme van je lichaam.
Je zenuwstelsel is onderhevig aan neuroplasticiteit. Neuroplasticiteit duidt op veranderingen in de organisatie van het zenuwstelsel als gevolg van ontwikkeling, leermomenten of ervaringen. Zoals eerder vermeld, ontwikkelt je zenuwstelsel op basis van gebruik. Je ervaringen (van stress) hebben de werking of organisatie van je zenuwstelsel op een bepaalde manier veranderd. Het reageert nu vanuit de manier van werken die je het (ongewild) aangeleerd hebt. Wanneer je langere tijd stress ervaren hebt, zal dit vanuit de stress-modus zijn. Hierdoor werkt en reageert het anders op je dagdagelijkse leven dan vroeger. Dat is ook meteen de reden waarom mensen sneller overprikkeld zijn bij prikkels die ze vroeger zonder problemen konden verdragen. Je systeem reageert vanuit de stress-respons en is hyperalert gemaakt.
Je aangepast zenuwstelsel fluit je heel snel terug
Het teruggefloten worden in je energie, is het werk van je zenuwstelsel. Ik leg je hieronder enkele werkingsmechanismen uit die hierin meespelen:
– Je zenuwstelsel is extra alert en supergevoelig geworden.
Omdat je zenuwstelsel en immuunsysteem al zo veel ‘aanvallen’ te verwerken gekregen hebben zijn ze super alert geworden. Je lichaam is vermoeid en elke ‘extra aanval’ is er nu één te veel. Daarom zal het op elke ’trigger’ reageren die nog maar op een aanval of stressor lijkt om verdere schade te vermijden. Het reageert met de reactie die jij als ‘favoriet’ geprogrammeerd hebt de laatste maanden… bij velen is dit de freeze-respons.
– De triggers of onevenwichtigheden zijn niet voldoende opgeruimd/verwerkt.
Stress volgt een bepaalde cyclus die het altijd wil voltooien. Als we stress onderdrukken (en zo de verwerkingscyclus doorbreken), zal deze blijven terugkomen op andere momenten om alsnog uitgewerkt te worden. De meeste stress geeft hoge energie sensaties (woede, boosheid, frustratie, ….) die actie vragen om te verwerken of te transformeren. Rusten of zitten mediteren doet het hem hier helaas niet.
Als triggers of onevenwichtigheden blijven bovenkomen, zal het zenuwstelsel geen rust vinden. Omdat we stress niet helemaal uit ons leven kunnen bannen, is het volgende punt ook van cruciaal belang.
– De fundamenten van een gezond zenuwstelsel zijn niet terug opgebouwd.
Wanneer je chronisch vermoeid bent of Burn-Out hebt is je zenuwstelsel al lange tijd niet meer in balans. Je zenuwstelsel biedt, als het gezond is en een goed fundament heeft, een veilig kader voor je emoties en stressors. Je kan het zien als een vat of houder waarbinnen zich heel wat (stress)golven kunnen afspelen. Wanneer deze veilige omkadering er niet is of het ‘vangnet’ gaten heeft, kan de stress alle kanten op en zwalp je mee op elke stressor die zich aandient.
Veiligheid creëren in je systeemen de rem op je sympatisch zenuwstelsel (de vluchten of vechten-reactie van het oerbrein) opnieuw versterken zijn basiselementen en -vaardigheden voor herstel. Het is de basis van een leven vol veerkracht en vitaliteit. Rust alleen doet dit niet. Rust is alsof je aan de rand van de houder (je lichaam) staat te kijken naar wat er gebeurt (de golven) maar er niet inspringt om op de golven te surfen of om de ‘gaten’ te dichten.
Van willekeur naar bewust goede dagen creëren
Voor veel burn-outers lijken de goede dagen en de terugval in willekeur te komen. Ze proberen uit te zoeken hoe het komt dat ze terug minder energie hebben of zich niet goed voelen na een goede of meerdere goede dagen. Er lijkt geen lijn in te zitten en het enige wat hen overeind houdt is de hoop op meer van die goede dagen. Wanneer je de werking van je zenuwstelsel leert begrijpen zal je merken dat het volgens bepaalde wetmatigheden werkt. Je zal leren wat je kan doen om het te versterken zodat je triggers en stressors beter kan opvangen. Zo kan je bewust meer goede dagen zelf gaan creëren in plaats van er op te hopen. Ik help je er graag mee!
Heb je hier graag hulp bij? Dan ben je heel welkom in mijn online cursus “Start to Relax” over de werking van het zenuwstelsel. In deze cursus leer ik je alles over de werking van je zenuwstelsel en breng je dat van jezelf in kaart, inclusief wat JIJ nodig hebt om in JOUW situatie terug rust te vinden, opnieuw beter te leren reguleren en je zenuwstelsel te leren versterken. Hiervoor krijg je een hele lading oefeningen, methoden en tools aangereikt doorheen de cursus. Je wentelt stap voor stap om…
Of je bent welkom op de vormingsdag “Van vermoeid en overprikkeld naar rust en kalmte – De biologie van stress volgens de PolyVagal theory”. Dit is een theoretische dag rond de werking van je zenuwstelsel en de link met vermoeidheid en o.a. burn-out.
Wil je je vrijblijvend verder verdiepen in de werking van je zenuwstelsel en de link met vermoeidheid? Download dan zeker mijn gratis eBook ‘Waarom blijf ik zo moe?‘. Daar ga ik uitgebreider in op de drie takken van je zenuwstelsel, hoe deze onderling werken en welke gevolgen dit heeft voor jouw lichaam, inclusief de cell-danger respons die je hele metabolisme vertraagt.
INSCHRIJVEN NIEUWSBRIEF: * Door je in te schrijven op de nieuwsbrief verklaar je op de hoogte te zijn van ons Privacybeleid en de manier waarop we met jouw gegevens omgaan en stem je hier mee in.
Bronnen voor deze blogpost:
– Boek: The Polyvagal Theory – Dr. Stephen Porges
– Notities die ik nam tijdens een webinar van Irene Lyon
