Leef ik in functionele freeze?

Kan je in een chronische freeze respons zitten en toch noch functioneren? Ja, dat kan zeker! Bij de freeze respons denken we aan vertraging, stillvallen en niet meer functioneren. De freeze reactie is echter niet één algemene standaardreactie maar kent vele schakeringen en uitingen. De ‘functional freeze’ zoals we in het Engels zeggen , is er één van. In mijn gratis ebook ‘Waarom blijf ik zo moe?‘ verwijs ik naar burn-out en CVS als uitingen van de freeze-staat en je hoeft dus niet helemaal verlamd, shut down, vertraagd of spaced-out te zijn om hier (chronisch) te vertoeven. Ik hoor je nu al luidop denken: “Leef ik in functionele freeze”?

HOE VOELT EEN FREEZE?

De algemene ervaring van een freeze-reactie kan je omschrijven als een gevoel van vertraging en verdoving. De freeze respons is bedoeld als ‘behoudstrategie‘ waarbij je lichaam er voor kiest het gevaar uit te zitten met zo min mogelijk verbruik aan energie omdat het niet weet hoe lang deze toestand zal aanhouden. Je vitale systemen krijgen als het ware nog net de benodigde energie om in leven te blijven. De rest wordt teruggeschroefd.

Dat wil zeggen dat je wel kan blijven functioneren, maar op een lager pitje. Je ademhaling vertraagt, je hartslag, je bloeddruk, je metabolisme…. maar dus ook je denkvermogen, je concentratie, je spijsvertering, enz… Dit in tegenstelling tot een echte shut down (of collapse) waar je dus gewoon in elkaar stort.

Vaak wordt een freezerespons vooraf gegaan door een patroon van stress, veel energie. Daarna heb je een gevoel van instorten, uitputting, zwaarte en somberheid. Dit laatste is de freezerespons. Sommige mensen hebben het gevoel het patroon van de stress over te slaan en meteen in de freeze-respons te vallen.

HOE KOMT HET DAT IK KAN BLIJVEN FUNCTIONEREN IN FUNCTIONELE FREEZE?

Zoals eerder aangehaald zijn er gradaties in elke verdedigingsreactie. Een grote factor hierin is hoe groot het gedetecteerde gevaar is voor je zenuwstelsel. Bovendien werken verschillende takken van je zenuwstelsel ook samen om gemengde staten of schakeringen mogelijk te maken. Zo is de freeze respons een samenwerking van invloeden uit de dorsale staat van shut down en je sympatische zenuwstelsel. De inmenging van je sympatisch zenuwstelsel zorgt er voor dat je nog ‘actief’ bent en functioneert in je dagdagelijkse leven.

HOE HERKEN IK EEN FUNCTIONELE FREEZE?

Functionele freeze houdt in dat je je lichaam, emoties en senstaties verdooft, aflsuit en loskoppelt terwijl je toch functioneel blijft. Het manifesteert zich als een gevoel van afwezigheid en verdoving in je eigen leven. Alsof je alles op automatische piloot doet maar de dingen niet echt beleeft. Het kan ook zijn dat je gewoon niet tot actie of realisatie van iets komt hoewel je daar wel alle beschikbare capaciteiten en know-how voor hebt. Er is een algemeen gevoel van verdoving, vertraging en ‘vast zitten’.

En dan komen we terug bij je initiële vraag: Leef ik in functionele freeze?
Als je wil weten of jij regelmatig of chronisch in functionele freeze functioneert, kan volgende checklist je helpen. Hierin bekijken we enkele kenmerken van deze autonome toestand. Vergeet niet dat elk zenuwstelsel en zijn (bedradings)geschiedenis uniek en persoonlijk is. Je hoeft dus niet alles uit dit lijstje aan te vinken om over functionele freeze te kunnen spreken.

CHECKLIST: LEEF IK IN FUNCTIONELE FREEZE?

1. JE BENT NIET ECHT AANWEZIG
   In de freeze-respons treedt er een soort van verdoving op om niet te moeten voelen wat te overweldigend is. Je dissocieert als het ware van jezelf en het nu. Dit vertaalt zich in een gevoel van afwezigheid. Niet in het hier en nu kunnen zijn, niet doorleven van emoties, gevoelens en ervaringen, handelen op automatische piloot, afwezig zijn. Alsof de wereld zich afspeelt achter een gordijn, je ziet alles, je functioneert er in maar je bent niet echt doorleefd aanwezig. Ook niet in je eigen lichaam.
   Je kan geen echte, authentieke verbinding aan gaan. Andere kunnen meestal niet zien dat je in freeze zit en zien je aan de buitenkant gewoon functioneren. Alleen wie je echt heel goed kent, zal het verschil merken in de verbinding, communicatie of aanwezigheid.
   
   
2. JE KOMT MOEILIJK TOT ACTIE
   Je wil wel vooruit maar komt maar moeilijk tot doelgerichte en productieve actie. Je vertoont uitstelgedrag, raakt onmoedigd, ziet vooral de beren op de weg, bent bang om fouten te maken. Allemaal vanuit angst, machteloosheid en /of doemdenken.
   Plannen en ordenen is moeilijk daar je snel overweldigd raakt en hierdoor ontstaat chaos waardoor je uiteindelijk tot niets komt of alles veel meer tijd vraagt dan het zou moeten.
   
   
3. JE VERKIEST VERDOVEND GEDRAG BOVEN VERANTWOORDELIJKHEDEN OPNEMEN
   Je taken lijken of voelen vaak te overweldigend voor de energie die je hebt. Je weet dat je dingen te doen hebt, dat er een to-do lijst ligt te wachten of iemand op je rekent en toch gaat je energie vaak naar ‘verdovende’ bezigheden zoals scrollen op je telefoon, binge-watchen van series of films, gamen, shoppen, enz… Je verdooft je tijdelijk van de ongemakkelijke gevoelens die komen kijken bij het uitvoeren van de taken. Je productiviteit ligt veel lager dan je zou willen en hiervoor zit je jezelf vaak op de kop.
   
   
4. JE VOELT JE MOE OF VERMOEID
   Je voelt je moe, vertraagd, vermoeid en/of snel of compleet uitgeput. Alles kost veel moeite en energie. Het kan zelfs lijken alsof je bloed van stroop gemaakt is, zo traag dat alles loopt of functioneert. Alles lijkt veel meer tijd in te nemen. Je kan je zwaar voelen en log.
   
   
5. JE ISOLEERT JE SOCIAAL STEEDS MEER
   Je hebt geen tijd of energie om al je vriendschappen en relaties te onderhouden. Interactie met anderen kan ook als te vermoeiend ervaren worden. Ook de contacten langs digitale weg kunnen overweldigend aanvoelen. Je raakt overweldigd en komt er niet toe berichten te beantwoorden, je spreekt minder af, je gaat minder van huis weg. Je sociale kring wordt kleiner.
   
   
6. JE KOMT NIET TOE AAN ZELFZORG
   Zelfzorg schiet er vaak bij in of staat zeker niet bovenaan je lijst. Je hebt hier totaal geen interesse meer in of komt er energiegewijs gewoon niet meer aan toe. Met de weinige energie die je nog hebt, zijn er andere dingen belangrijker die voorang krijgen waardoor zelfzorg er vaak bij inschiet. Je hebt vaak ook het gevoel dat er geen ruimte is voor jezelf in je eigen leven.
   
   
7. JE VINDT GEEN RUST
   Heb je ook vaak dat gevoel dat je nog dat éne ding moet doen en dan kan rusten? UIteraard is er altijd een laaste nieuw ding. Je doet wat je moet doen maar eerder vanuit automatismen en to do lijsten. Er is geen innerlijke drive en beleving en dus ook geen vervulling. Een leeg gat blijft vragen om gevuld te worden en zodoende blijf je maar bezig. Welliswaar trager maar niet met de vertraging die relaxatie en rust brengt. Dit lege gat is de verbinding met je ware Zelf, met je essentie, met wie jij werkelijk bent en wat jij werkelijk wil.
   
   
8. JE ERVAART HERHAALDE NEGATIEVE GEDACHTEN EN MENTALE VERLAMMING
   Je kunt niet helder denken of beslissingen nemen. Er lijkt wel mist in je hoofd te zitten. Je gedachten zijn wazig en lijken te ‘zweven’. Je geest voelt geblokkeerd. Creeatief uit de hoek komen en concetreren vragen veel energie. Out of the box denken bij tegenslag of een stressor is heel moeilijk. Dit alles maakt dat je niet altijd alles even rooskleurig ziet en vaker de doemscenario’s opzoekt dan de oplossingen. Bovendien steek je heel veel gedachtenenergie in wensen dat het anders was, het niet willen van deze toestand en bestendigen dat het nooit betert.

NIET, ALTIJD, SOMS, AAN EN AF, …… HET KAN ALLEMAAL

Uiteraard kan elk van deze 8 punten een heel andere oorzaak hebben. Het is ook niet omdat je één van deze 8 herkent of ervaart, dat je in een functionele freeze zit. Een functionele freeze heeft verschillende kenmerken en meestal herken je een combinatie van enkele van bovengenoemde ervaringen. Het is hier aan jou om naar het bredere plaatje te kijken.

Leef ik in functionele freeze? Het komt en gaat namelijk! Wel, functionele freeze is net zoals alle andere autonome staten geen statisch gegeven. Je kan hier in en uit navigeren. Je kan dus momenten hebben dat je er niet in zit en andere weer wel. Misschien herken je het totaal niet, misschien woon je er permanent. Elk zenuwstelsel heeft zijn eigen werking en bedrading en bijgevolg ook zijn eigen voorkeuren voor het omgaan met uitdagingen en stress. Het is aan ons om te leren reguleren. Dat wil zeggen dat je kan leren jezelf te ondersteunen en begeleiden naar meer flexibiliteit en veerkracht. In mijn cursussen en trainingen help ik je hier graag bij.

Verwante blogartikels:
– Waarom blijft mijn lichaam mij terug fluiten?
– Wat is stress? Een bredere kijk op stress vanuit het perspectief van je lichaam.
– Maitri: het tegengif voor zelgemaakte stress


Bronnen voor deze blogpost:
– https://parrot-bobcat-jn49.squarespace.com/10-signs-you-are-shutdown-in-freeze-mode

Foto’s: (Credit where credit is due)
– Alexander Suhorucov
– Ozan Culha