Ontfocussen: een eenvoudige zenuwstelselhack

Het lijkt contraproductief: niets doen, ontfocussen of jezelf verliezen in de tijd. Toch is dit het beste advies dat je kan krijgen in tijden van stress. Naast het feit dat ontfocussen je stress kan verminderen of doen verdwijnen, draagt het ook nog eens bij aan het versterken van je veerkracht op lange termijn.

Wellicht herken je de signalen van overmatige of overweldigende stress wel. Je voelt dat je niets gedaan krijgt, je brein wil niet meer mee of flippert alle kanten op, je emoties zijn niet onder controle te krijgen, je gedachten blijven maar malen, ….. De eerste reflex is vaak dat je iets wil ondernemen om dit te stoppen of op zijn minst te verlichten. Helaas werkt dit meestal contraproductief. Laat ik je uitleggen hoe dit komt.

WAAROM NIETS DOEN MEER EFFECT HEEFT DAN ACTIE

Iets ondernemen of ‘doen’ bevat nog steeds veel sympatische activiteit. Je bent namelijk iets dat ontregeld is aan het reguleren en dat vraagt actie. Het ‘doen’ houdt je sympatische zenuwstelsel dus in actie.

Dit is niet de autonome staat waar het zelfhelende gewaarzijn woont en innerlijke rust te vinden is. Eigenlijk is dit logisch. Een ‘doe’-modus is geen rustmodus. (1)

Meer nog… Wanneer je iets onderneemt met als doel je stress te verminderen ben je aan het ‘vechten’ tegen iets. Ik zet vechten hier tussen aanhalingstekens omdat vechten uiteraard een groot woord is. In essentie gaat het er over dat jij je verzet je tegen iets dat je niet wil. Hierdoor zijn de signalen naar je zenuwstelsel dus signalen van iets dat je niet wil. Vervolgens is iets dat je niet wil, een signaal van gevaar voor je zenuwstelsel. Je zenuwstelsel zal zijn verdedigende rol willen oppakken. Resultaat? Sympatische activiteit.

VAN DOEN NAAR ZIJN

Zo wordt het stilaan duidelijk dat de weg uit stress die van niet-doen is; de staat van ZIJN.
Zijn in het nu, zijn in je lichaam, zijn in wat je aan het doen bent. En dat is niet altijd evident. Zeker bij trauma of chronische stress voelt het nu net niet fijn om gewoon te ‘zijn’. Daarom dat we ook willen ‘doen’. Of ons willen verdoven. Het is hier dat ongezonde patronen of verslavingen kunnen ontstaan.

Maar even terug naar het niet-doen. Hoe ‘doe’ je dat? Hoe kan je – zelfs bij trauma en chronische stress – het ‘zijn’ uitnodigen zonder dat alle alarmbellen van je zenuwstelsel afgaan omdat het voor zichzelf al uitgemaakt heeft dat niets doen, je verdediging laten vallen, niet veilig is?
Laat ik je alvast twee herstellende activiteiten aanreiken die dit kunnen bewerkstelligen.

1. VRIJWILLIG POSITIEF ONTFOCUSSEN

Wanneer je jezelf focust op een taak, een bezigheid, een planning, een doel of uitkomst, richt je al je aandacht op één bepaald gebied. Ontfocussen is net het tegenovergestelde. Je gaat je aandachtsveld of gewaarzijn weer verruimen door niet-gefocust zijn.

Voorbeelden van ontfocussen zijn mijmeren, prutsen, proberen, dwalen, dagdromen, droedelen, enz… Het zijn activiteiten waarbij je brein en je zenuwstelsel kan ontspannen.

Ontfocussen verlaagt namelijk de activiteit van je amygdala. Je amygdala zijn de alarmcentra van je brein en ze geven o.a. signalen van stress en gevaar door.

Bewust ontfocussen versus onbewust ontfocussen
Wanneer je veel stress ervaart, heeft je brein vanzelf de neiging om af te dwalen. Helaas gaat dit vaak in de negatieve richting: piekeren, je zorgen maken, blijven malen van je gedachten, mogelijke negatieve toekomstscenario’s bedenken, enz.
Dit onbewuste – negatieve en onvrijwillige – ontfocussen helpt je niet verder. Integendeel. Het houdt je stressresponsen actief én kan je stress zelfs vergroten. Onbewust ontfocussen is ook een teken dat je brein overbelast is en/of te veel stress ervaart. Het is een ontsnappingsroute.

De kunst van het positief ontfocussen is om dit onbewust ontfocussen voor te blijven door regelmatig een pauze te nemen waarin je bewust en vrijwillig gaat ontfocussen. Dit lijkt ook erg sympatisch natuurlijk. En dat is het in het begin ook een beetje. Je neemt actief de beslissing om een pauze in te lassen en om je brein een break te geven. Je kiest bewust voor een positieve invulling van het ontfocussen en surft daar vervolgens op mee. Na verloop van tijd vloei je automatisch over van doen naar zijn, op een positieve, ondersteunende en helende manier.

Bewust ontfocussen: hoe doe ik dat dan?
Mogelijke bezigheden in dit ontfocussen kunnen zijn: naar de horizon staren, positief dagdromen, mijmeren, savoureren van een positieve gewaarwording in het moment, gaan wandelen, de planten water geven, muziek beluisteren, enz… Alles waarbij je je gedachten de vrije loop kan laten gaan.

Bouw bewust van deze momenten in. Hoe klein ze in het begin ook zijn. Kijk daarnaast ook eens hoe vaak je ‘lege’ ruimtes toch opvult met breinactiviteit: wanneer je ergens staat te wachten of aan te schuiven, tijdens het autorijden, bij de afwas, enz….. Waar we vroeger veel meer mijmertijd benuttigden, grijpen we nu maar al te vaak naar onze smartphone bij elk onbenut moment.

We weten allemaal hoeveel deugd een vakantie kan doen. Wel, dit is een lange vrijwillige of bewuste ontfocusperiode. Beeld je eens in wat vele van zo’n kleine momenten extra kunnen betekenen voor jou?

2. CREATIVITEIT

Een andere manier om snel uit je stress te raken is om iets te gaan doen waarin je jezelf helemaal kan verliezen. Creatief bezig zijn of je verliezen in je passies bezitten de kracht om je hele lichaamschemie om te gooien naar een staat van tijdloosheid in het hier en nu. Een tijd die onbezorgd is, vrij van signalen van gevaar en haast.

Het is hier, in deze autonome staat dat veerkracht versterkt wordt en het zelfhelend vermogen beschikbaar is. Welke activiteiten hiervoor in aanmerking komen, is heel persoonlijk.

Denk eens even na over dingen en activiteiten die jou passioneren. Bij welke activiteiten en /of bezigheden ga je zo op in wat je aan het doen bent dat je buiten de tijd terechtkomt? Welke activiteiten of bezigheden absorberen jou helemaal? Welke activiteiten of bezigheden doen jou de tijd vergeten of hebben het effect dat de tijd uitgerekt wordt? Daar ben je naar op zoek!

BANG OM TIJD TE VERLIEZEN?

Ja, ik hoor je al. Je voelt wellicht dat je hier geen tijd voor hebt en/of er enorm veel tijd mee verliest.
Wel, laat me je gerust stellen, dat is een aanname van je stressbrein. Je stressbrein is gefocust op gevaar en wil de touwtjes niet uit handen geven. Bovendien verandert een lichaam ondergdompeld in stresshormonen je perceptie van de tijd. Tuurlijk heb je hier wel tijd voor.

Meer nog, het regelmatig ontfocussen of creatief bezig zijn, zorgt er voor dat jij je daarna weer beter kan concentreren. De veranderde chemie in je lichaam – van stresscocktail naar meer homeostase – zorgt er voor dat je denkende brein weer meer toegankelijk is, wat dan weer de deur opent naar creatieve ideeën, andere oplossingen, buiten de kaders denken enz. Deze productieve manier van denken is niet beschikbaar in stressmodus.

Bovendien stelt Srini Pillay (2) dat je door het ontfocussen je denkenergie weer aanvult, wat de kans op burn-out verkleint. Over tijdswinst gesproken als je dit kan vermijden!

Zo zie je dat jezelf verliezen in de tijd allerminst tijdsverlies is!

AAN DE SLAG

Wil je dit inzicht meteen integreren? Neem dan pen en papier en noteer 10 dingen die jij kan doen die je in een (creatieve energie) van tijdloosheid brengen. 10 Dingen die je als het ware in een andere wereld brengen, waar je gepassioneerd door bent,… Denk er aan, wanneer je je autonome staat verandert, veranderen je emoties, je gedrag en je kijk op de wereld! Dus niks technieken en oefeningen (dat mag uiteraard) maar ga iets leuks doen de volgende keer dat je stress ervaart!*

*Let op: Dit is geen quick-fix voor alles. Trauma heeft meer nodig dan dit. Heel wat emoties moeten gevoeld worden om te kunnen transformeren en helen. We willen met deze manier van omgaan met stress niets wegdrukken of ontkennen. Dit werkt contra-productief. Deze zenuwstelselhack is bedoeld voor het onderbreken van chronische stress, stress die niet nodig is of overdreven voor de gegeven trigger. Have fun!

Aanverwante artikels:
– 5 Tips voor een ontregeld brein bij Burn-Out
– Hypnose om stress te verminderen en gezondheid te bevorderen

Bronnen voor deze blogpost:
– (1) Fogel A, Three states of embodied awareness, Berlin 2018
– (2) Waar dagdromen goed voor is – Flow 2017, nummer 8, p. 59-62 (Srini Pillay)

Meer lezen van Srini Pillay: Minder focus, meer effect

Foto’s: (Credit where credit is due) (Pexels)
– Olivia Danilevich (Pexels)
– Andrea Piacquadio (Pexels)
– Anthony Shkraba (Pexels)
– Taryn Elliot (Pexels)
– Pavel Danilyuk (Pexels)